Dna moczanowa (podagra) jest chorobą wynikającą ze zwiększonego stężenia kwasu moczowego (hiperurykemii). Objawy tej choroby były już opisywane kilka tysięcy lat temu w starożytnym Egipcie, a obecnie jest to bardzo często występująca choroba. Istnieje wiele czynników, które sprzyjają jej rozwojowi, a jednym z nich jest dieta. Sprawdź, jaka jest rola żywienia w zapobieganiu dnie moczanowej oraz co jeść w diecie na kwas moczowy, a czego unikać.
Spis treści:
- Czy dieta pomoże w obniżeniu poziomu kwasu moczowego w organizmie?
- Dieta na kwas moczowy – z czego powinien składać się jadłospis?
- Dieta na kwas moczowy – jakich produktów unikać?
- Dieta na kwas moczowy – przykładowe menu
Czy dieta pomoże w obniżeniu poziomu kwasu moczowego w organizmie?
Istnieje kilka czynników ryzyka hiperurykemii. Zaliczamy do nich m.in.:
- otyłość,
- nadciśnienie tętnicze,
- pewne aspekty związane z dietą, np. spożycie alkoholu i żywności bogatej w puryny.
Oprócz stosowania leków i leczenia chorób współistniejących ważne jest też dbanie o odpowiednio zbilansowaną dietę, która może pomóc w obniżeniu kwasu moczowego. Odkładanie się kryształów kwasu moczowego w tkankach (głównie w stawach skokowym, łokciowym, kolanowym, śródręczno-paliczkowym) może przyczyniać się do dny moczanowej. Dane wskazują, iż hiperurykemia może zwiększać ryzyko:
- nadciśnienia,
- chorób sercowo-naczyniowych,
- cukrzycy,
- przewlekłej choroby nerek.
Hiperurykemia zwiększa ryzyko choroby wieńcowej aż o 40%[1].
Dieta na podwyższony kwas moczowy powinna prowadzić do utraty nadmiernej masy ciała. Wiele badań wykazało bowiem, iż uzyskanie prawidłowej wagi wpływa na mniejszą częstotliwością ataków dny moczanowej. Dieta na wysoki kwas moczowy powinna być zatem dopasowana indywidualnie pod kątem zapotrzebowania na energię. Utrata tkanki tłuszczowej rzędu 5–10 kg przyczynia się do redukcji stężenia kwasu moczowego o ok. 0,6 mg/dl[2].
Dietę przy podwyższonym stężeniu kwasu moczowego i innych jednostkach chorobowych zawsze warto skonsultować z wykwalifikowanym dietetykiem, który pomoże w walce z otyłością. Wsparciem w redukcji wagi może być również dobrze zbilansowany catering dietetyczny o odpowiednio dobranej kaloryczności.
Dieta na kwas moczowy – z czego powinien składać się jadłospis?
Co jeść na kwas moczowy? Dieta na obniżenie kwasu moczowego powinna składać się z produktów, które mają niską zawartość puryn (> 100 mg/100 g). Zaliczamy do nich:
- owoce (szczególnie wiśnie),
- warzywa,
- zboża,
- ziemniaki,
- orzechy,
- pieczarki,
- mleko i przetwory mleczne,
- masło,
- jajka,
- kakao,
- oleje roślinne, margaryna.
Jak obniżyć kwas moczowy? Nie należy zapominać o odpowiednim nawodnieniu. Najlepiej pić minimum 3 l niesłodzonych płynów na dobę, ponieważ aż 70% kwasu moczowego wydalanego jest z moczem przez nerki[3]. Warto także ocenić stężenie witaminy D3, wykazano bowiem iż u osób z dną moczanową, często występowało obniżone stężenie 25 (OH) D w surowicy krwi[4].
Dieta na kwas moczowy – jakich produktów unikać?
U osób z dną moczanową zaleca się ograniczenie spożycia puryn do 200 mg/d, co oznacza ograniczenie spożycia produktów bogatych w puryny, do których zaliczamy:
- alkohol,
- drożdże (w szczególności piwne),
- ryby i konserwy rybne (szprotki, sardynki, pstrąg, tuńczyk, okoń, śledzie, sardela),
- podroby,
- nori, wakame,
- niektóre grzyby, np. borowiki.
Natomiast do produktów o umiarkowanej zawartości puryn (100–200 mg/ 100 g) zaliczamy:
- większość owoców morza, np. homar, krewetki, omułki,
- większość ryb, np. homar, halibut, makrela, karp, sola, kawior,
- większość mięsa, np. mięso z kurczaka, wołowina, wieprzowina.
Z uwagi na właściwości warzyw strączkowych wskazane są też prawie wszystkie tego typu rośliny, np. soja, soczewica, groch, fasola.
Ograniczyć należy z kolei wyciągi z mięsa, wywary z kości i grzybów. Warto stosować urozmaiconą dietę, a wyżej wymienione produkty spożywać w niewielkich ilościach.
Dodatkowo wykazano, iż wysokie spożycie napojów słodzonych (ponad 4 szklanki na dzień) było powiązane ze wzrostem stężenia kwasu moczowego o 0,5 mg/dl. Dlatego w diecie na kwas moczowy niewskazane jest również spożywanie wszelkich słodkich napojów[5]. Dozwolone są natomiast zdrowe zamiennik cukru. Warto podkreślić, że u wielu pacjentów z dną moczanową często obserwuje się inne choroby towarzyszące np. cukrzycę, nadciśnienie czy zaburzenia lipidowe.
Dieta na kwas moczowy i cholesterol nie może uwzględniać również alkoholu. Szczególnie istotny wpływ na podwyższenie stężenia kwasu moczowego ma piwo, ponieważ zawiera dużą ilość guanozyny, która jest bardzo łatwo przyswajalną puryną. Regularne spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko dny moczanowej o około 30%, a już 1 piwo dziennie podnosi stężenie kwasu moczowego aż o 0,45 mg/d[6]. Niektóre badania potwierdziły również, że właściwości zielonej herbaty mogą mieć wpływ na wzrost ryzyka dny moczanowej[7].
Sprawdź także: Dieta lekkostrawna – na czym polega?
Dieta na kwas moczowy – przykładowe menu
Poniżej przedstawiamy przykładowy jadłospis przy podwyższonym kwasie moczowym, ważne jest jednak indywidualne zbilansowanie diety, z uwzględnieniem innych chorób towarzyszących i dolegliwości.
Śniadanie: warstwowa owsianka z borówkami i wiśniami
Składniki:
- 4 łyżki płatków owsianych
- 1 szklanka mleka 2% tłuszczu
- 2 garście borówek amerykańskich
- 100 g mrożonych wiśni
- 3 łyżki otrąb pszennych
Sposób wykonania:
Wiśnie zagotuj w rondelku z odrobiną wody. Płatki i otręby wrzuć do garnuszka, zalej niewielką ilością wody i gotuj przez kilka minut. Po chwili dodaj mleko. Gotuj, aż płatki będą miękkie. Na dno przezroczystego kubka lub miseczki wrzuć borówki. Zalej je płatkami. Na górę ułóż ugotowane wiśnie.
II śniadanie: smoothie wiśniowo-bananowe
Składniki:
- pół banana
- 100 g mrożonych wiśni
- pół szklanki mleka 2% tłuszczu
- 1 łyżeczka nasion sezamu
- 2 łyżki otrąb pszennych
Sposób wykonania:
Banana obierz i pokrój w plastry. Wszystkie składniki zblenduj na jednolity koktajl.
Obiad: curry z ciecierzycą
Składniki:
- 50 g ciecierzycy
- 100 g cukinii
- 1 pomidor
- pół cebuli
- 50 g brązowego ryży
- 1 szczypta soli
- 1 szczypta pieprzu czarnego
- pół łyżeczki curry
- 1 łyżeczka oliwy z oliwek
- 1 garść natki pietruszki
Sposób wykonania:
Ciecierzycę opłucz, zalej wodą i odstaw na 12 godzin (najlepiej na całą noc). Po tym czasie opłucz ją, zalej wodą i ugotuj. Cebulę obierz i pokrój w piórka. Pomidory sparz, obierz ze skórki i pokrój w kostkę. Cukinię obierz i również pokrój w kostkę. Rozgrzej oliwę na patelni, przesmaż na niej cebulę. Po chwili dodaj pomidory i cukinię. Dusić, aż warzywa puszczą sok. Dopraw solą, pieprzem i curry. Pod koniec dodaj ugotowaną cieciorkę i natkę pietruszki. W międzyczasie ugotuj ryż według instrukcji na opakowaniu. Ciecierzycowe curry podawaj z ryżem.
Kolacja: sałatka z serkiem wiejskim, warzywami i jajkiem
Składniki:
- 1 garść sałaty lodowej
- 1 łyżka szczypiorku
- pół ogórka
- pół papryki zielonej
- 1 opakowanie serka wiejskiego
- 1 jajko
- 1 szczypta pieprzu czarnego
Sposób wykonania:
Jajko ugotuj na twardo, obierz i pokrój w drobną kostkę. Wszystkie warzywa umyj. Sałatę rozdrobnij na mniejsze kawałki, ogórka pokrój w cienkie plastry, a potem w słupki, paprykę pokrój w kostkę, a szczypiorek posiekaj. Sałatę włóż do miseczki, dodaj resztę składników i całość wymieszaj, dopraw pieprzem do smaku.
Sprawdź także: Przepis na sałatkę z białą fasolą
Bibliografia:
- Vedder D. i wsp., Dietary interventions for gout and effect on cardiovascular risk factors: A systematic review, „Nutrients”, 2019, 11 (12).
- Beyl R. N. i wsp., Update on Importance of Diet in Gout, „The American Journal of Medicine”, 2016, 129 (11).
- Nielsen S. M., Weight loss for overweight and obese individuals with gout: A systematic review of longitudinal studies, „Annals of the Rheumatic Diseases”, 2017, 76 (11).
- Stefańska E. i wsp., Diagnostyka Laboratoryjna w dietetyce, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2018.
- Ragab G. i wsp., Gout: An old disease in new perspective – A review, „Journal of Advanced Research”, 2017, 8 (5).
- Towiwat P. i wsp., The association of vitamin C, alcohol, coffee, tea, milk and yogurt with uric acid and gout, „International Journal of Rheumatic Diseases”, 2015, 18 (5).
