Szacuje się, że aż 422 milionów osób choruje na cukrzycę. Jest to jedna z najczęściej występujących chorób przewlekłych na świecie. Z tego artykułu dowiesz się m.in. jakie są przyczyny i objawy cukrzycy oraz jak ją leczyć.
Spis treści:
- Rodzaje cukrzycy
- Przyczyny cukrzycy typu II
- Objawy cukrzycy typu II
- Leczenie cukrzycy typu II
- Dieta w cukrzycy typu II
- Przykładowe menu dla diabetyka
Rodzaje cukrzycy
Według Światowej Organizacji Zdrowia cukrzycę dzielimy na cztery typy:
- Cukrzyca typu I – spowodowana nieodwracalnym uszkodzeniem komórek B trzustki, co prowadzi do całkowitego niedoboru insuliny. Choroba wywołana jest przez proces autoimmunologiczny i dotyczy 5-10% chorych na cukrzycę.
- Cukrzyca typu II – to najczęściej występująca postać cukrzycy, dotyczy około 90% chorych. U pacjentów trzustka jest zdolna do wytwarzania insuliny, ale tkanki, na które działa są na nią oporne.
- Cukrzyca ciążowa – może występować jako cukrzyca przedciążowa, kiedy w ciążę zachodzi kobieta już chorująca na cukrzycę lub jako cukrzyca rozpoznana po raz pierwszy w ciąży.
- Inne specyficzne typy cukrzycy – zaliczamy do nich m.in. genetyczne defekty działania komórek B trzustki, rzadkie postacie cukrzycy wywołane procesem immunologicznym, choroby zewnątrzwydzielniczej części trzustki.
Przyczyny cukrzycy typu II
Przyczyną cukrzycy typu 2 jest upośledzenie wydzielania insuliny przez komórki B trzustki oraz insulinooporność - czyli brak wrażliwości komórek organizmu na insulinę. W grupie ryzyka wystąpienia cukrzycy są m.in. osoby:
- z nadwagą lub otyłością,
- z rodzinnym występowaniem cukrzycy,
- mało aktywne,
- u których wykryto stan przedcukrzycowy,
- które miały w ciąży cukrzycę ciążową lub urodziły dziecko o masie > 4 kg,
- z nadciśnieniem tętniczym i innymi chorobami układu sercowo-naczyniowego,
- z dyslipidemią (podwyższone stężenie triglicerydów, małe stężenie cholesterolu frakcji HDL oraz nieprawidłowa ilość cząsteczek LDL),
- z zespołem policystycznych jajników.
Jeśli nie występują objawy hiperglikemii - zbyt wysokiego poziom cukru w organizmie (częste oddawanie moczu, zmęczenie i senność, nudności i wymioty, bóle brzucha i głowy) badanie w kierunku cukrzycy powinno się przeprowadzać co3 lata u każdego powyżej 45 roku życia.
Sprawdź także: Dieta w insulinooporności - zasady, zalecenia, produkty
Objawy cukrzycy typu II
Konieczne jest prowadzenie badań przesiewowych w kierunku cukrzycy, ponieważ nawet u połowy osób mogą nie występować objawy. Nieleczona cukrzyca może prowadzić do poważnych konsekwencji m.in.: uszkodzenia lub zaburzenia pracy nerek, oczu czy serca. Do objawów, które mogą wskazywać na możliwość rozwoju cukrzycy zaliczamy:
- nasilona diureza (wielomocz),
- wzmożone pragnienie,
- utrata masy ciała niewytłumaczona celowym odchudzaniem,
- inne, mniej typowe objawy: osłabienie i wzmożona senność, zmiany ropne na skórze oraz stan zapalny narządów moczowo-płciowych.
Leczenie cukrzycy typu II
Podstawą leczenia cukrzycy jest uzyskanie prawidłowych wartości w zakresie: glikemii (poziom cukru we krwi), ciśnienia tętniczego, lipidogramu (stężenia cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji LDL, HDL oraz triglicerydów) i masy ciała. Wszyscy pacjenci powinni być edukowani w zakresie ogólnych zasad prawidłowego żywienia w cukrzycy przez osoby do tego uprawnione (lekarzy, dietetyków, pielęgniarki diabetologiczne, edukatorów diabetologicznych) z wykorzystaniem różnych metod i technik. Szczegółowe zalecenia dietetyczne powinny być indywidualizowane w zależności od potrzeb i możliwości pacjenta.
Dieta w cukrzycy typu II
U pacjentów zmagających się z cukrzycą typu II nadmierna ilość tkanki tłuszczowej przyczynia się do insulinooporności . Podstawowym zadaniem leczenia dietetycznego jest redukcja masy ciała u osób z nadwagą lub otyłością. Według badań zmniejszenie masy ciała już o 10% poprawia tolerancję glukozy, zmniejsza hiperinsulinemię (podwyższony poziom insuliny we krwi) oraz stężenie triglicerydów (ich nadmiar zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych).
Podstawowe zalecenia dietetyczne dla osób chorujących na cukrzycę:
1. Węglowodany powinny stanowić około 45% energetyczności diety. Warto wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym, które nie będą powodować wahań glukozy we krwi. Ich głównym źródłem są:
- niektóre owoce – borówki, truskawki, jagody, śliwki, maliny,
- warzywa – marchew, pomidory, brokuły, kalafior, seler, cukinia,
- produkty pełnoziarniste – kasza gryczana, kuskus, perłowa, bulgur, ryż dziki, basmati, makaron z mąki pełnoziarnistej, pieczywo z mąki pełnoziarnistej i mieszanej,
2. Białko powinno dostarczać 15-20% energetyczności diety. Jego źródłem są m.in.:
- nabiał niesłodzony, bez dodatków – jogurt naturalny, kefir, sery, jaja,
- chude mięso – drób, cielęcina,
- ryby – łosoś, makrela, śledź, sardynka,
- nasiona roślin strączkowych – soczewica, ciecierzyca, groch, fasola.
3. Udział tłuszczu w diecie powinien stanowić 20-40% energetyczności diety. Warto wybierać:
- oleje roślinne – olej rzepakowy, lniany, oliwa z oliwek,
- orzechy i nasiona– włoskie, laskowe, brazylijskie, pekan, słonecznik, dynię.
4. Spożycie błonnika pokarmowego powinno wynosić około 15 g na 1000 kcal diety. Źródłem błonnika pokarmowego są m.in.:
- produkty zbożowe - kasza gryczana, kasza jęczmienna, ryż brązowy, pieczywo żytnie, płatki owsiane,
- nasiona roślin strączkowych – czerwona i biała fasola, groch, soczewica,
- orzechy i nasiona – migdały, orzechy laskowe, słonecznik,
- warzywa i owoce – jabłka, gruszki, śliwki, truskawki, winogrono, buraki, pomidory, brukselka, kapusta, marchew.
5. W diecie należy ograniczyć spożycie:
- czerwonego mięsa,
- smażonych potraw,
- nasyconych kwasów tłuszczowych – masło, smalec, tłuste mięso,
- napojów słodzonych oraz potraw bogatych w cukier dodany,
- soli (ze wszystkich źródeł) do 5-6 g/dobę.
- alkoholu
6. Należy regularnie spożywać:
- warzywa i owoce o niskiej zawartości cukrów prostych,
- naturalne, fermentowane produkty mleczne.
7. Należy kontrolować wielkości porcji – jeść większą ilość posiłków (5-6) w krótszych odstępach czasu.
Istnieje wiele badań dowodzących skuteczności stosowania diety śródziemnomorskiej, DASH czy diety roślinnej w profilaktyce i leczeniu cukrzycy typu 2. W naszej ofercie znajdziesz dietę pudełkową o niskim indeksie glikemicznym jak również dietę pudełkową dla diabetyka dedykowaną osobom z cukrzycą typu 2.
Przykładowe menu dla diabetyka
Śniadanie: Jajko faszerowane pastą z suszonymi pomidorami, sałatka z rzodkiewką, żółtym serem, wędzonym indykiem i szczypiorkiem, pieczywo
Drugie śniadanie: Owsianka z makiem, białą morwą i gruszką
Obiad: Limanda w sosie koperkowym, kasza pęczak, surówka z marchewki z chrzanem
Podwieczorek: Gryczane placuszki z domowymi powidłami śliwkowymi
Kolacja: Węgierskie leczo z kurczakiem, cukinią i pieczarkami, pieczywo
Bibliografia:
1. Jeznach-Steinhagen A. 2020. ,,Żywienie Osób z cukrzycą i chorobami towarzyszącymi’’ PZWL
2. Grzymisławski M. 2020. ,,Dietetyka kliniczna’’. PZWL
3. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. 2021 ,, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych z cukrzycą’’
