Niezliczone rodzaje diet odchudzających potrafią przyprawić o zawrót głowy. Jak ocenić, która z diet redukcyjnych jest najzdrowsza? Poznaj zdanie dietetyka na temat tego, jak wygląda skuteczna i zdrowa dieta odchudzająca, która pomoże pozbyć się tkanki tłuszczowej i uzyskać wymarzoną sylwetkę bez efektu jo-jo.
Spis treści:
- Zasady zdrowej diety odchudzającej
- Jak wygląda bezpieczna dieta odchudzająca?
- Zasady dobrej i zdrowej diety odchudzającej
- Różnorodność i zrównoważenie – klucz do sukcesu
- Rola warzyw, owoców i pełnoziarnistych produktów w odchudzaniu
- Zdrowa dieta odchudzająca – jakie produkty bogatobłonnikowe wybierać?
- Tłuszcz w diecie a odchudzanie
- Białko – ważny składnik zdrowej diety odchudzającej
- Znaczenie odpowiedniej ilości wody w diecie odchudzającej
- Ile wody należy pić każdego dnia?
- Cukier i przetworzone produkty, czyli czego unikać w diecie odchudzającej
- Czy należy bezwzględnie zrezygnować ze słodkich przyjemności?
- Aktywność fizyczna – istotny dodatek do diety odchudzającej
Zasady zdrowej diety odchudzającej
Moda na odchudzanie oraz chęć zadbania o smukłą sylwetkę i lepsze zdrowie powodują pojawianie się coraz to nowszych diet redukujących nadmierną masę ciała. W przepisach diet odchudzających często wykluczane są różne grupy produktów spożywczych, co kłóci się z intuicyjnymi zasadami dobrej diety odchudzającej.
Bardzo często mocno restrykcyjne diety odchudzające, obiecujące szybkie i trwałe efekty, powodują tymczasową utratę wagi. Jedynie zmiana nawyków żywieniowych zmniejsza ryzyko efektu jo-jo. Bezpieczna dieta odchudzająca to taka, w której utrzymywany jest umiarkowany deficyt kaloryczny. Aby móc ustalić, ile kalorii należy dostarczyć wraz z pożywieniem, trzeba poznać bliżej następujące pojęcia:
- podstawowa przemiana materii (PPM) – określa ilość kalorii niezbędnych do prawidłowej pracy organizmu w stanie spoczynku.
- całkowita przemiana materii (CPM) – uwzględnia dodatkowo ilość wykonywanej w ciągu dnia aktywności fizycznej. To właśnie CPM wyznacza ilość kalorii, jaką należy dostarczać w diecie, aby utrzymać masę ciała.
- deficyt kaloryczny – wartość kalorii, którą należy odjąć od CPM, by schudnąć. Powinien być ustalony rozsądnie i dostosowany do potrzeb organizmu. Najczęściej wynosi ok. 500 kcal. Nie może być jednak spowodować, że wartość CPM będzie mniejsza niż PPM.
Diety bardzo niskokaloryczne, np. dieta Dąbrowskiej, diety sokowe lub po prostu diety z mocnym ograniczeniem energii nie są bezpieczne dla zdrowia, gdyż nie pokrywają zapotrzebowania wynikającego z podstawowej przemiany materii. Co więcej, bardzo trudno je odpowiednio zbilansować, więc najczęściej nie dostarczają niezbędnych mikro- i makroskładników. Dodatkowo zwykle skutkują efektem jojo i bez wątpienia nie są rozsądnym sposobem na zdrową redukcję wagi.
Jak wygląda bezpieczna dieta odchudzająca?
Zdrowa dieta odchudzająca bez efektu jo-jo powinna opierać się na zasadach prawidłowego żywienia i wspomagać utratę od 0,5 kg do 1 kg na tydzień. Jak zacząć odchudzanie, aby nie porzucić diety po kilku tygodniach?
Istotna w procesie odchudzania jest zmiana nawyków żywieniowych. Należy pamiętać, by wszelkie modyfikacje wprowadzać stopniowo, małymi krokami. Pośpiech w odchudzaniu jest niewskazany, gdyż często skutkuje nieprzestrzeganiem zaleceń i rezygnacją z utrzymywania diety. Na początku ogranicz spożycie zabronionych produktów do minimum, następnie poszukaj dla nich zdrowszych alternatyw i postaraj się zupełnie je wykluczyć.
Zasady dobrej i zdrowej diety odchudzającej
- Spożywaj 4–5 posiłków dziennie w regularnych odstępach (co 3–4 godziny).
- Zamień jasne pieczywo na pieczywo pełnoziarniste (np. żytnie, orkiszowe, razowe lub z mąki graham).
- Spożywaj kasze gruboziarniste, np. bulgur, gryczaną, jęczmienną pęczak.
- Zamień biały ryż na ryż brązowy, który zawiera o wiele więcej błonnika pokarmowego.
- Spożywaj chude mięsa, najlepiej białe, np. kurczaka i indyka.
- Ogranicz czerwone mięso do 300 g tygodniowo.
- Zadbaj o porcję warzyw lub owoców w każdym posiłku.
- Pamiętaj o spożyciu ryb dwa razy w tygodniu.
- Wybieraj mleko i produkty mleczne z ograniczoną ilością tłuszczu (< 2%).
- Unikaj dodawania cukru i soli do potraw.
- Wybieraj tłuszcze roślinne, np. olej rzepakowy, lniany, oliwę z oliwek) zamiast tłuszczów zwierzęcych (słoniny, smalcu, łoju).
Za najzdrowszą dietę odchudzającą uznawana jest dieta śródziemnomorska, która może być bazą do skomponowania jadłospisu powodującego redukcję masy ciała, a ponadto jest skuteczna w profilaktyce m.in.:
- chorób sercowo-naczyniowych,
- cukrzycy typu 2,
- miażdżycy,
- chorób tarczycy,
- chorób zapalnych,
- chorób autoimmunologicznych.
Dieta śródziemnomorska jest uniwersalnym sposobem żywienia, w którym należy zmniejszyć podaż tłuszczów zwierzęcych, kwasów tłuszczowych trans i produktów mięsnych. Nabiał zaleca się ograniczyć na rzecz warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych i źródeł zdrowych tłuszczów. Dieta ta dostarcza w ogromnych ilościach witaminy, składniki mineralne i antyoksydanty, które działają przeciwutleniająco i przeciwzapalnie.
Sprawdź także: Stres wrogiem odchudzania
Różnorodność i zrównoważenie – klucz do sukcesu
Aby jak najdłużej cieszyć się zdrowiem, zbilansowaną dietę odchudzającą warto urozmaicać. Monotonna dieta może szybko zniechęcić do utrzymywania zdrowych nawyków, co poskutkuje powrotem do starych przyzwyczajeń.
Jak zadbać o różnorodność zdrowej diety odchudzającej?
- Spożywaj sezonowe warzywa i owoce.
- Wybieraj różnego rodzaju pełnoziarniste produkty zbożowe.
- Stosuj różne przyprawy i zioła podczas przygotowywania posiłków.
- Wykorzystuj różne techniki kulinarne, np. gotowanie na parze, pieczenie, grillowanie lub duszenie.
- Uwzględnij w jadłospisie niskokaloryczne, domowe desery i przekąski.
- Podawaj do potraw różnego rodzaju orzechy, nasiona i pestki.
Różnorodną dietę może zapewnić także catering dietetyczny, w którym jadłospisy przygotowuje wykwalifikowany specjalista. Dieta pudełkowa, w której zbilansowane, zdrowe i smaczne posiłki nie powtarzają się przez długi czas może być doskonałą kulinarną inspiracją i świetnym pierwszym krokiem na drodze do zmiany nawyków.
Rola warzyw, owoców i pełnoziarnistych produktów w odchudzaniu
Jadłospis dla osób odchudzających się bogaty w warzywa, owoce i produkty zbożowe z pełnego ziarna nie tylko pomaga redukować wagę, ale i regulować metabolizm i zmieniać nawyki, bez uczucia głodu czy przymusu. Wymienione składniki są źródłem błonnika pokarmowego i zapewniają uczucie sytości, przez co łatwiej uniknąć podjadania i łamania zasad diety. Żywność bogatobłonnikowa spowalnia proces trawienia i opróżniania żołądka – posiłek pozostaje w żołądku na dłużej.
Warzywa, owoce i pełnoziarniste produkty spożywcze dostarczają też wiele cennych witamin, składników mineralnych i substancji bioaktywnych, co skutkuje poprawą samopoczucia i wzrostem poziomu energii na co dzień. Powinny stanowić podstawę zdrowej diety odchudzającej dla nastolatków, dorosłych i maluchów. Młode osoby są znacznie bardziej podatne na wpływ rówieśników i social mediów i łatwiej dają się zwieść obietnicom spektakularnych efektów ekstremalnych diet redukujących z niską podażą energii i składników odżywczych.
Zdrowa dieta odchudzająca – jakie produkty bogatobłonnikowe wybierać?
- warzywa: nasiona roślin strączkowych (które dodatkowo stanowią świetne źródło białka, witamin i składników mineralnych), marchew, buraki, ziemniaki, bakłażan, kapusta pekińska, pomidor, kalafior, brokuł;
- owoce: drobnopestkowe (które oprócz błonnika zawierają znaczne ilości witamin i antyoksydantów), owoce cytrusowe, jabłka, gruszki, śliwki, brzoskwinie, nektarynki;
- produkty zbożowe: pełnoziarniste pieczywo, np. żytnie, razowe, graham, gruboziarniste kasze (np. gryczana, pęczak, bulgur), amarantus, komosa ryżowa, ryż brązowy, makarony pełnoziarniste, płatki jęczmienne, owsiane.
Tłuszcz w diecie a odchudzanie
Istnieje błędne przekonanie, iż w diecie odchudzającej należy ograniczyć tłuszcz do minimum. Jak jest naprawdę? W procesie odchudzania bardzo istotną kwestią jest jakość tłuszczu, a nie ilość. W zdrowej diecie odchudzającej tłuszcze powinny stanowić ok. 30%. Ważne jest spożywanie źródeł nienasyconych kwasów tłuszczowych i unikanie produktów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe i kwasy tłuszczowe trans.
Jakie produkty zawierające tłuszcz spożywać?
- Tłuste ryby morskie, np. tuńczyk, makrela, śledź, łosoś – dostarczają kwas dokozaheksaenowy (DHA), który należy do rodziny kwasów tłuszczowych omega-3, odpowiada za obniżenie złego cholesterolu LDL i trójglicerydów oraz podwyższenie poziomu dobrego cholesterolu HDL.
- Orzechy: brazylijskie, pekan, makadamia, włoskie, nerkowca, laskowe, pistacje, migdały – oprócz błonnika, zawierają też białko oraz witaminy i składniki mineralne, w tym witaminy z grupy B, żelazo, magnez cynk i selen.
- Oleje roślinne: olej rzepakowy, lniany oraz oliwa z oliwek – zawierają nienasycone kwasy tłuszczowe poprawiające profil lipidowy krwi, a dodatkowo są źródłem witaminy E.
- Awokado – stanowi świetną bazę do potraw, zawiera jednonienasycone kwasy tłuszczowe.
Jakie źródła tłuszczów w diecie nie są wskazane?
- Tłuste mięsa i przetwory mięsne,
- margaryny twarde do smażenia i pieczenia,
- tłuszcze zwierzęce: słonina, łój, smalec,
- słodycze, które zawierają olej palmowy lub olej kokosowy,
- przekąski z olejem słonecznikowym,
- dania w saszetkach (typu instant),
- gotowe sosy i dressingi do sałatek.
Białko – ważny składnik zdrowej diety odchudzającej
Białko w diecie przyspiesza redukcję masy ciała i zapewnia uczucie sytości. Aby proces odchudzania dawał efekty, należy zwiększyć jego udział w diecie nawet do 20%. Jadłospis z dużym udziałem białka wraz z odpowiednią aktywnością fizyczną przyczyni się do rozbudowania tkanki mięśniowej. Ważne jest dbanie o podaż białka ze źródeł zwierzęcych i roślinnych, co gwarantuje dostarczenie organizmowi niezbędnych aminokwasów, koniecznych do prawidłowej syntezy białek.
Zalecanymi produktami białkowymi w zdrowej diecie odchudzającej dla mężczyzn i kobiet są:
- chude mięsa: kurczak, indyk, cielęcina, chude części wołowiny i wieprzowiny,
- jaja,
- nasiona roślin strączkowych,
- ryby,
- owoce morza,
- niskotłuszczowe mleko i produkty mleczne.
Znaczenie odpowiedniej ilości wody w diecie odchudzającej
Dostarczanie odpowiedniej ilości wody w ciągu dnia jest bardzo ważnym elementem procesu redukcji masy ciała. Woda w diecie odchudzającej ma znaczenie z trzech powodów:
- jest niezbędna do procesów metabolicznych, a duże ilości wody podczas redukcji wagi przyczyniają się do przyspieszenia metabolizmu;
- zaspokaja uczucie głodu i zapewnia efekt sytości;
- jest niezbędna do prawidłowej pracy błonnika w przewodzie pokarmowym – dzięki właściwościom chłonięcia wody błonnik pęcznieje i poprawia pracę jelit, normuje rytm wypróżnień i korzystnie wpływa na mikroflorę jelitową.
Ile wody należy pić każdego dnia?
Ilość wody dostarczanej do organizmu zależy od wielu czynników. Dla populacji polskiej zaleca się codziennie pić 2–3 l wody. Dodatkowe płyny muszą dostarczać osoby aktywne fizycznie oraz chorzy cierpiący z powodu biegunek i wymiotów w celu zapobiegania odwodnienia. Picie większych ilości wody jest również zalecane w upalne dni.
Sprawdź także: Aktywność fizyczna dla opornych
Cukier i przetworzone produkty, czyli czego unikać w diecie odchudzającej
Cukry proste obecne w standardowej diecie zachodniej sprzyjają nadwadze i otyłości. Warto podkreślić, że za przybieranie na wadze nie odpowiadają konkretne produkty, ale nadmierne spożycie kalorii, a cukier jest składnikiem kalorycznym i niesycącym.
Produkty bogate w cukry proste są sprawnie trawione, powodują natychmiastowy wzrost stężenia glukozy we krwi, a następnie szybkie wydzielenie insuliny (stężenie cukru we krwi (glukozy) ponownie spada). Takie skoki poziomu glukozy wywołują uczucie ospałości i zmęczenia. Przyczyniają się do sięgania po przekąski i utrudniają spożywanie mniejszych ilości kalorii. Co więcej, produkty bogate w cukier są zwykle bardzo smaczne, wręcz uzależniające, więc trudno ograniczyć ich udział w diecie.
Niestety cukier jest dodawany do większości produktów spożywczych, nie tylko słodyczy i przekąsek. Przetworzone produkty, które są źródłem cukrów prostych oraz kwasów tłuszczowych trans, negatywnie wpływają na stężenie cholesterolu i triglicerydów we krwi i dostarczają tzw. puste kalorie. Najczęściej nie brakuje w nich też niezdrowych konserwantów i sztucznych polepszaczy smaku.
Czy należy bezwzględnie zrezygnować ze słodkich przyjemności?
Dieta odchudzająca może uwzględniać alternatywne przekąski, będące zdrowymi zamiennikami słodyczy. Aby urozmaicić jadłospis, warto skorzystać z domowych pomysłów na fit desery i przekąski.
Produkty zawierające cukier i produkty przetworzone, które należy wykluczyć z diety redukcyjnej, to:
- przetworzone produkty mięsne: pasztety, konserwy, parówki, kabanosy, kiełbasy,
- przetworzone konserwy rybne
- słodycze i przekąski słone: paluszki, chipsy, krakersy, orzeszki w czekoladzie lub panierce,
- pieczywo cukiernicze: słodkie bułki, rogaliki, drożdżówki, babeczki, ciasta, ciasteczka,
- dania typu instant,
- gotowe sosy, polewy, dressingi,
- kremy czekoladowe i orzechowe z olejem palmowym.
Aktywność fizyczna – istotny dodatek do diety odchudzającej
Zmiana nawyków żywieniowych to tylko połowa sukcesu na drodze do wymarzonej masy ciała. Bardzo istotny w procesie odchudzania jest ruch. Umiarkowana aktywność fizyczna w połączeniu ze zbilansowaną dietą to najskuteczniejszy sposób na uzyskanie oczekiwanych efektów. Taki sposób odchudzania zapewnia utrzymanie masy ciała na długi czas, bez ryzyka efektu jo-jo.
Bardzo ważne jest, by wybrać swoją ulubioną aktywność, nie zmuszać się do treningu i na początku skupić się na prostych ćwiczeniach. Regularne spacery, jazda na rowerze, chodzenie na basen, rolki czy taniec to idealne aktywności na początek. Z czasem warto stopniowo zwiększać intensywność lub czas aktywności. Spacery, jogging czy pływanie 3–4 razy w tygodniu to sposób na zwiększenie wydatku energetycznego oraz poprawę kondycji i zdrowia.