Metoda leczenia marskości wątroby w dużym stopniu zależy od zaawansowania choroby, objawów czy przyczyn (np. spożywanie alkoholu, stłuszczenie wątroby wywołane przez toksyny czy zaburzenia wewnątrzwydzielnicze, zakażenie wirusami hepatotropowymi). Na wczesnych etapach marskości wątroby konieczne są zmiana stylu życia i wdrożenie leczenia farmakologicznego. Dieta na wątrobę stanowi bardzo istotny element leczenia. Sprawdź, co jeść przy chorej wątrobie, a czego unikać.
Spis treści:
- Dieta na marskość wątroby – czy pomoże w leczeniu?
- Dieta przy marskości wątroby – najważniejsze założenia
- Dieta przy marskości wątroby – wskazane i niewskazane produkty spożywcze
- Zioła w diecie na marskość wątroby
Dieta na marskość wątroby – czy pomoże w leczeniu?
Marskość wątroby to choroba przewlekła i nieuleczalna, podczas której dochodzi do zwyrodnienia i martwicy komórek wątrobowych. U chorych pacjentów często pojawiają się następujące objawy:
- nudności,
- wzdęcia,
- pieczenie,
- wymioty,
- brak łaknienia.
Obserwuje się także nadciśnienie wrotne, wodobrzusze (puchlinę brzuszną), obrzęki, żółtaczkę i zmniejszone stężenie albumin w surowicy. Leczenie choroby jest złożone i w dużej mierze zależy od występujących powikłań i czynnika, który wywołał chorobę (może to być np. nadużywanie alkoholu). Celem leczenia jest zahamowanie postępu choroby, a także zapobieganie powikłaniom. Stosuje się leczenie przyczynowe i objawowe. Odpowiednio zbilansowana dieta przy chorej wątrobie i zmiana trybu życia odgrywają istotną rolę w leczeniu i mają znaczenie dla dalszych losów chorego. Poniżej przedstawiamy, co jeść na chorą wątrobę i jaka dieta przy chorej wątrobie jest zalecana.
Dieta przy marskości wątroby – najważniejsze założenia
Dieta wątrobowa powinna być dobrana indywidualnie w zależności od towarzyszących objawów oraz stopnia nasilenia choroby (wyrównana, niewyrównana marskość wątroby).
Zapotrzebowanie na energię przy marskości wątroby zwykle wynosi ok. 35–40 kcal/kg mc./dobę, a w przypadku niedożywienia 42–45 kcal/kg mc./dobę. Udział tłuszczu w diecie zależy od indywidualnej tolerancji pacjenta, ale powinien wynosić ok. 1 g/kg mc./dobę. Mniejsze ilości są zalecane przy cholestazie i widocznej żółtaczce. Z kolei podaż białka w niewyrównanej marskości wątroby powinna wynosić 1–1,5 g/kg mc./dobę. U chorych z marskością wątroby w miarę nasilenia się objawów i upośledzenia czynności wątroby tolerancja na białko maleje. Pojawiają się więc objawy encefalopatii wątrobowej i wymagane jest zastosowanie diety niskobiałkowej. Wówczas ilość białka nie powinna przekraczać 0,5 g/kg mc./dobę, tj. 35–50 g/dzień. Dożylne podaje się roztwory aminokwasów o rozgałęzionym łańcuchu węglowym (BCAA – branched-chain amino acid) w ilości 0,25 g/kg mc./dobę. Zalecane jest białko o wysokiej wartości biologicznej, np. z mleka, serów twarogowych, jaj. Białko, choć jest w diecie przy marskości wątroby ograniczane, powinno znaleźć się w każdym posiłku, t.j. w 5–6 posiłkach dziennie. Niewskazane jest jednorazowe spożycie dużej dawki białka, ponieważ zwiększa to stężenie amoniaku i powoduje wzrost ciśnienia wrotnego, co może zwiększać krwawienie z żylaków przełyku, które często towarzyszą chorobie.
U wielu chorych na marskość wątroby konieczna jest także suplementacja witamin, np. w przypadku cholestazy obserwuje się niedobór witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (witamin A, D, E i K), a także cynku i selenu. Często stosuje się także inne związki, które osłabiają neurotoksyczne działanie amoniaku wynikające ze zwiększonej syntezy mocznika: argininę, asparaginian ornityny, czy alfa-ketoglutaran ornityny.
Dieta przy marskości wątroby powinna być łatwostrawna, co wiąże się z koniecznością odpowiedniego przyrządzania posiłków. Zalecane są: gotowanie w wodzie, duszenie i przecieranie.
Nieco inaczej wygląda także dieta przy marskości wątroby i wodobrzuszu. W takim przypadku zaleca się także ograniczenie podaży płynów do 1000–1500 ml/dobę oraz ograniczenie podaży sodu do 2000 mg/dobę. Jeśli chory cierpi również z powodu żylaków przełyku, należy zastosować dietę ubogą w błonnik pokarmowy. Niewskazane są: surowe warzywa i owoce, twarde pieczywo, grube kasze oraz produkty z mąki razowej. Z kolei jeśli u chorego obserwuje się krwawienie z żylaków, wskazane jest żywienie pozajelitowe. Jeszcze inaczej wygląda żywienie w stanach przedśpiączkowych. Zalecane jest wtedy żywienie pozajelitowe lub dojelitowe przez sondę nosowo-żołądkową. Poniżej szczegółowo przedstawiamy, co jeść na wątrobę, a czego unikać.
Aby zapobiegać chorobom wątroby, należy dbać o zdrowe odżywianie i odpowiedni styl życia. Jeśli nie masz czasu na przygotowywanie posiłków lub nie przepadasz za gotowaniem, dobrym pomysłem może okazać się catering dietetyczny. Na rynku jest wiele wariantów diet pudełkowych np. dieta DASH, dieta refluksowa czy dieta ketogeniczna. Prawidłowe odżywianie to fundament zdrowia – poprawia jakość życia i pozwala zapobiegać wielu chorobom.
Sprawdź także: Jak obliczyć zapotrzebowanie kaloryczne?
Dieta przy marskości wątroby – wskazane i niewskazane produkty spożywcze
Co można jeść przy chorej wątrobie? Do produktów zalecanych, w zależności od tolerancji chorego, zaliczane są:
- pieczywo pszenne, pieczywo niskobiałkowe, mąki niskobiałkowe, sucharki, makarony niskobiałkowe, pieczywo graham w ograniczonych ilościach, drobne kasze, ziemniaki gotowane i purée,
- warzywa, np.: gotowana marchew, gotowany kalafior, buraki, szpinak, kabaczki, młody zielony groszek, młoda fasolka szparagowa, pomidory bez skórki, sałata,
- owoce dojrzałe bez pestek i skórki, pod postacią przecierów, np.: banan, pieczone jabłko, mus jabłkowy, mus truskawkowy,
- mleko, ser twarogowy, jaja lub same białka, kefir, jogurt, chudy twaróg,
- chude gatunki mięs i ryb, chuda cielęcina, chuda wołowina, pierś z kurczaka bez skóry, pierś z indyka bez skóry, chudy schab, chude wędliny, chude ryby, np.: dorsz, leszcz, mintaj, pstrąg, płastuga, sola, szczupak, sandacz,
- tłuszcze, np.: masło, śmietanka, olej rzepakowy, oliwa oliwek, olej z awokado – właściwości tego owocu są cenne dla układu trawiennego i całego organizmu,
- dżemy bez pestek, galaretki, kompoty, kisiele, miód, cukier,
- łagodne przyprawy, np.: koperek, kminek, tymianek, bazylia, lubczyk, rozmaryn, cynamon,
- słaba herbata, napoje owocowe, mleko, soki warzywne, herbatki owocowe, herbaty ziołowe.
Czego nie jeść przy chorej wątrobie? Niewskazane są:
- chleb razowy żytni, razowy pszenny, razowe makarony, gruboziarniste kasze, pełnoziarniste makarony i produkty z mąki pełnoziarnistej,
- warzywa kapustne, warzywa smażone i konserwowane z octem, rzodkiewka, papryka, kukurydza, cebula, czosnek, szczypiorek, ogórek,
- nasiona roślin strączkowych: ciecierzyca, soczewica, soja, groch, fasola, bób,
- niedojrzałe owoce, owoce suszone, gruszki, śliwki, czereśnie, agrest,
- orzechy, nasiona, pestki,
- słodycze, słone przekąski, produkty wysokoprzetworzone, wszelkie dania smażone, ciężkostrawne,
- ostre przyprawy,
- kawa, czekolada do picia, alkohol.
Przykładowy jadłospis w okresie niezdolności wątroby może wyglądać następująco:
Śniadanie: pieczywo niskobiałkowe z dżemem oraz kleik na mleku z płatków owsianych
II śniadanie: sucharki z pastą z drobiu i marchewki
Obiad: krupnik, ziemniaki purée z marchewką oraz kompot
Podwieczorek: serek homogenizowany z sucharkiem i kisiel
Kolacja: pieczywo niskobiałkowe z masłem i konfiturą bez pestek
Sprawdź także: Gotowanie na parze – doskonały sposób na dietetyczne posiłki
Zioła w diecie na marskość wątroby
Marskość wątroby jest bardzo poważnym schorzeniem, które wymaga specjalistycznej opieki medycznej i odpowiedniej diety. Żadne zioła niestety nie uleczą chorego i choć niektóre mogą wydawać się korzystne dla zdrowia wątroby, zawsze należy konsultować się z lekarzem przed wprowadzeniem ich do diety. Nie zaleca się wprowadzania ziół na własną rękę, ponieważ niektóre leki na marskość wątroby mogą wchodzić w interakcje z różnymi ziołami.
Bibliografia:
- Pazgan-Simon M., Simon K., Zaawansowane choroby wątroby: patofizjologia, obraz kliniczny i leczenie, Wrocławskie Wydawnictwo Naukowe Atla 2, Wrocław 2019.
- Ciborowska H., Ciborowski A., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2021.
