Dieta w chorobie Hashimoto – zasady. Co jeść, a czego unikać przy chorobie Hashimoto?

Odpowiednio skomponowana dieta w chorobie Hashimoto to jeden z kluczowych elementów leczenia. Wyjaśniamy jej znaczenie, a także podpowiadamy co jeść, a czego powinny unikać osoby z chorobą Hashimoto. 

Spis treści:

1. Czym jest choroba Hashimoto?
   • Przyczyny Hashimoto
2. Objawy choroby Hashimoto
3. Diagnostyka choroby Hashimoto
4. Leczenie choroby Hashimoto
5. Rola diety w chorobie Hashimoto
6. Zasady diety w chorobie Hashimoto
7. Dieta w chorobie Hashimoto – co jeść? 
8. Dieta w chorobie Hashimoto – czego nie jeść?
9. Dieta Hashimoto – jadłospis przykładowy

Czym jest choroba Hashimoto?

Choroba Hashimoto, czyli limfocytarne zapalenie tarczycy typu Hashimoto jest schorzeniem o charakterze autoimmunologicznym. Oznacza, że w jego rozwoju istotną rolę odgrywa układ odpornościowy. Za pomocą wytwarzanych przeciwciał organizm atakuje własny gruczoł tarczowy powodując jego systematyczne zniszczenie i zaburzenie prawidłowego funkcjonowania. Hashimoto jest najczęstszą autoimmunologiczną chorobą tarczycy. W jej przebiegu dochodzi do zaburzenia wytwarzania hormonów tarczycowych, co prowadzi do rozwoju niedoczynności tarczycy. 

Przyczyny Hashimoto

Przyczyny teh choroby nie są w pełni poznane. Wiadomo, że choroba Hashimoto występuje częściej u kobiet niż u mężczyźn. Wśród czynników ryzyka wymieniane są ponadto:
·       predyspozycje genetyczne, 
·       czynniki środowiskowe m.in. nieodpowiednio zbilansowana dieta, niezdrowy tryb życia, stres,
·       współwystępowanie innych chorób autoimmunologicznych np. cukrzycy typu 1, 
·       zakażenie wirusowe,
·       stosowanie niektórych leków.

Objawy choroby Hashimoto

Choroba Hashimoto jest podstępnym schorzeniem, które przez wiele lat może rozwijać się bezobjawowo. Często pierwsze objawy Hashimoto nie są zbyt nasilone przez co bywają zbagatelizowane. Najczęściej zgłaszane dolegliwości to objawy niedoczynności tarczycy, które skłaniają do wizyty u lekarza i wykonania niezbędnych badań. 

Objawy niedoczynności tarczycy to:

·       przewlekłe zmęczenie,
·       osłabienie,
·       problemy ze snem,
·       wahania nastroju,
·       nadmierna potliwość, 
·       obrzęk dłoni, stóp lub twarzy,
·       uczucie zimna,
·       zwiększenie masy ciała,
·       zaparcia,
·       u kobiet obfite miesiączki,
·       sucha i szorstka skóra,
·       kruche i łamliwe paznokcie,
·       wypadanie włosów. 

Diagnostyka choroby Hashimoto

Potwierdzenie choroby Hashimoto wymaga wykonania niezbędnych badań krwi oraz USG tarczycy. U osób chorujących obserwuje się:
·       podwyższone stężenie we krwi przeciwciał anty-TPO i/lub anty-TG,
·       zmiany w obrazie tarczycy widoczne podczas USG tego gruczołu,
·       gdy dojdzie również do rozwoju niedoczynności tarczycy, obserwuje się podwyższone stężenie TSH oraz obniżenie hormonów FT3 i/lub FT4.

Leczenie choroby Hashimoto

Leczenie choroby Hashimoto powinno być kompleksowe i dopasowane indywidualnie do stanu zdrowia, wieku, płci oraz potrzeb pacjenta. Terapia choroby opiera się na leczeniu farmakologicznym, włączeniu umiarkowanej aktywności fizycznej, odpowiednio skomponowanej diecie oraz w uzasadnionych przypadkach suplementacji wybranych składników odżywczych. Ponadto osobom z Hashimoto zaleca się rzucenie palenia tytoniu, ograniczenie konsumpcji alkoholu, a także naukę radzenia sobie ze stresem, a w miarę możliwości unikania stresujących sytuacji.

Rola diety w chorobie Hashimoto

Zastosowanie odpowiedniej diety przy Hashimoto ma ograniczać stan zapalny narządu i spowolnić procesy niszczenia tkanki tarczycy. Kolejnym celem jest zapewnienie optymalnego działania hormonów tarczycy i obniżenie ryzyka rozwoju zaburzeń wynikających z ich niedoboru. Należą do nich m.in. insulinooporność, miażdżyca naczyń tętniczych czy zaburzenia płodności. Dieta powinna dostarczać wszystkich składników odżywczych niezbędnych do syntezy hormonów tarczycy, aby uzyskać remisję choroby Hashimoto. U osób z niedoczynnością tarczycy dąży się wyrównania hormonalnego, dzięki dostosowaniu odpowiedniej dawki leku oraz zapewnieniu jego prawidłowego wchłaniania w przewodzie pokarmowym. 

Zasady diety w chorobie Hashimoto

Choć choroba Hashimoto jest powszechnym schorzeniem, nie istnieje jedna uniwersalna dieta polecana w jej leczeniu. Dieta przy Hashimoto powinna być dopasowana do indywidualnych potrzeb danej osoby, biorąc pod uwagę również choroby współwystępujące. Jadłospis powinien być zróżnicowany i zbilansowany pod kątem odpowiedniej zawartości:
•    pełnowartościowego białka, 
•    węglowodanów złożonych, 
•    dobrej jakości tłuszczów,
•    witamin, 
•    składników mineralnych,
•    antyoksydantów. 

Kaloryczność diety należy dobrać indywidualnie biorąc pod uwagę wiek, płeć, masę ciała, wzrost, a także poziom aktywności fizycznej. Osobom z nadmierną masą ciała zaleca się zastosowanie diety o obniżonej o ok 10-20 % kaloryczności względem całodziennego zapotrzebowania organizmu. Zastosowanie diety, która wprowadza deficyt rzędu 40% jest przeciwwskazany, ponieważ głodzenie wpływa negatywnie na wytwarzania hormonów tarczycowych. 

Przy Hashimoto warto spożywać 4-5 posiłków w ciągu dnia, zachowując regularne odstępy pomiędzy nimi. Pozwala to uregulować metabolizm oraz systematycznie zapewnia organizmowi niezbędne składniki odżywcze do produkcji hormonów tarczycy. Do przygotowania posiłków warto wykorzystywać różnorodne produkty najwyższej jakości. Ponieważ u osób z chorobą Hashimoto statystycznie częściej diagnozowana jest celiakia, zastosowanie diety bezglutenowej może być pomocne w leczeniu choroby. Nie mniej po zdiagnozowaniu choroby Hashimoto nie zaleca się od razu zastosowania diety eliminacyjnej. Włączenie takiej diety powinno być poparte badaniami potwierdzającymi zasadność jej zastosowania. Podobnie w przypadku zastosowania diety bez laktozy lub diety bezmlecznej.

Dieta w chorobie Hashimoto – co jeść? 

Przy chorobie Hashimoto wskazana jest zbilansowana i zróżnicowana dieta. Zalecane produkty to:
•    produkty pełnoziarniste np. kasza gryczana, pęczak, płatki owsiane, kasza jaglana, ryż, pieczywo,
•    chude mięso z indyka, kurczaka, cielęciny, kurczaka, a w ograniczonych ilościach chude mięso wołowe lub wieprzowe,
•    ryby zarówno chude (np. dorsz, miruna, okoń), jak i tłuste (np. łosoś, makrela, karmazyn), 
•    jaja,
•    chude produkty mleczne bez dodatku cukru np. jogurt, kefir, maślanka, serek ziarnisty, twaróg, mozzarella,
•    oleje roślinne – szczególnie olej lniany spożywany na zimno, oliwa z oliwek, olej rzepakowy,
•    orzechy, nasiona, pestki bez dodatku soli i cukru – zwłaszcza orzechy włoskie, siemię lniane, migdały,
•    różnorodne warzywa i owoce,
•    zioła, przyprawy.

Posiłki powinny być różnorodne i pełnowartościowe, aby zapewniać optymalną ilość kluczowych składników pokarmowych. Należą do nich:
•    pełnowartościowe białko – które jest źródłem aminokwasów niezbędnych do syntezy hormonów tarczycy. Białko ma także właściwości sycące, dzięki czemu może sprzyjać redukcji masy ciała. Spożywanie go w odpowiednich ilościach może również zahamować wypadanie włosów, co jest niepokojącym objawem choroby tarczycy. Źródłem wysokiej jakości protein są mięso, ryby, owoce morza, produkty mleczne, jaja, orzechy;

•    węglowodany złożone – zapewniają energię niezbędną do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Ich wartościowym źródłem są pełnoziarniste produkty zbożowe, takie jak grube kasze, ciemny makaron, brązowy ryż, komosa ryżowa, płatki owsiane. Wymienione produkty dostarczają też błonnik pokarmowy, witaminy z grupy B oraz składniki mineralne m.in. potas, cynk, magnez, żelazo;

•    zdrowe tłuszcze – szczególnie istotne są wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3, które mają działanie przeciwzapalne, łagodzą skórne dolegliwości niedoczynności tarczycy, a także wspierają działanie enzymów uczestniczących w procesach wytwarzania hormonów tarczycy. Ich źródłem są tłuste ryby, tran, algi, a także orzechy włoskie, olej lniany i nasiona chia. W diecie powinny też znaleźć się oleje roślinne, orzechy, nasiona, pestki i awokado jako źródło kwasów tłuszczowych jednonienasyconych. Z kolei kwasy tłuszczowe nasycone z mięsa i jego przetworów, tłustego nabiału czy utwardzonych olejów roślinnych, które mają negatywny wpływ na produkcję hormonów tarczycy oraz ogólną kondycję organizmu, powinny być ograniczane do minimum.

W diecie osób, u których zdiagnozowano autoimmunologiczne zapalenie tarczycy istotne jest zapewnienie optymalnych ilości witamin i składników mineralnych. Kluczowym jest dostarczenie zgodnej z zapotrzebowanie organizmu dawki:
•    jodu, który jest substratem niezbędnym do syntezy hormonów tarczycy. Źródłem jodu są m.in. ryby, produkty mleczne, a także sól jodowana; 
•    selenu, który działa antyoksydacyjnie i jest elementem budowy enzymów ważnych w procesie syntezy hormonów przez tarczycę. W posiłkach warto uwzględniać orzechy brazylijskie, owoce morza, ryby i jaja, jako jego źródło; 
•    żelaza, które uczestniczy w produkcji hormonów tarczycy. Jego źródłem są mięso, wątroba, ryby, pełnoziarniste produkty zbożowe, orzechy;
•    cynku, który reguluje procesy wytwarzania hormonów tarczycowych, działa antyoksydacyjne i przeciwzapalnie. Jego źródłem są ryby, orzechy, nasiona i pestki, a także pełnoziarniste produkty zbożowe; 
•    witaminy D, której niedobory są związane z nasileniem procesu zapalnego tarczycy oraz zwiększeniem poziomu TSH we krwi, co jest niekorzystne przy towarzyszącej niedoczynności tarczycy. Witamina D jest syntetyzowana w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego, a w żywności występuje w niewielkich ilościach. Jej źródłem są tłuste ryby morskie i tran. W wielu przypadkach konieczna będzie dodatkowa suplementacja witaminy D;
•    witaminy C, która zwiększa wchłanianie żelaza roślinnego, ma ponadto działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne, dzięki czemu działa ochronnie na tkanki tarczycy. Jej źródłem są świeże owoce i warzywa, szczególnie papryka, porzeczki, maliny, truskawki, natka pietruszki, ziemniaki;
•    witaminy A, która jest zaangażowana w regulację metabolizmu hormonów tarczycy. W żywności występuje w pokarmach odzwierzęcych, takich jak wątroba, jaja, ryby, a także w formie roślinnej beta-karotenu obecnego m.in. w żółto-pomarańczowych warzywach i owocach;
•    witaminy E, która działa antyoksydacyjne, przeciwzapalnie i ochronnie na gruczoł tarczycowy, ponadto wzmacnia naczynia krwionośne, dzięki czemu przyczynia się do zmniejszenia obrzęków, które często towarzyszą chorobom tarczycy. Jej źródłem są oleje roślinne, orzechy, nasiona i pestki, w szczególności nasiona słonecznika, migdały i orzechy laskowe. 

Dieta przy chorobie Hashimoto powinna być ponadto bogata w warzywa i owoce, które oprócz potasu, beta-karotenu i witaminy C dostarczają też antyoksydanty. Wyjątkiem są warzywa kapustne i nasiona strączkowe, które zawierają substancje goitrogenne. To związki, które wiążą jod uniemożliwiając jego wykorzystanie do produkcji hormonów tarczycowych. Gotowanie prowadzi do obniżenia zawartości substancji goitrogennych w nasionach strączków i warzywach kapustnych. Ponadto przy odpowiedniej podaży jodu wraz z dietą nie stanowią poważnego problemu. Warzywa kapustne i nasiona strączkowe to żywność o wysokiej wartości odżywczej, dlatego warto spożywać je w formie gotowanej i w ograniczonych ilościach – ok 3-4 porcje tygodniowo. 

Ponadto warto pamiętać, że zarówno nadmiar, jak i niedobór wybranych składników odżywczych w diecie może wykazywać negatywny wpływ na stan zdrowia i wytwarzanie hormonów tarczycy. Dlatego nie należy podejmować się ich suplementacji na własną rękę. Pierwszym krokiem powinna być wizyta u lekarza oraz wykonanie badań laboratoryjnych z krwi. Na tej postawie specjalista zasugeruje ewentualne wzbogacenie diety o konkretne składniki w indywidualnie skutecznej dawce.

Dieta w chorobie Hashimoto – czego nie jeść?

W chorobach tarczycy dieta powinna bazować na mało przetworzonych produktach o wysokiej wartości odżywczej. Warto zrezygnować ze słodyczy, drożdżówek, pączków, słodkich bułek, bułek maślanych, słodkich napojów, które są źródłem cukru, a także samodzielnie ograniczyć jego dodatek do potraw i napojów. Przetwory mleczne owocowe lub smakowe warto wymienić na naturalne z dodatkiem świeżych lub suszonych owoców, bakalii albo orzechów. Zamiast cukru do potraw można skorzystać z zamienników, do których należą ksylitol, erytrytol lub stewia. W ramach słodkiej przekąski sprawdzą się suszone lub świeże owoce, gorzka czekolada czy domowe pełnoziarniste wypieki bez dodatku cukru.
 
Z codziennej diety warto też wykluczyć słone przekąski, jak krakersy, chipsy oraz dania typu fast food. Są to produkty o niskiej zawartości błonnika, witamin i składników mineralnych, natomiast zasobne w nasycone kwasy tłuszczowe i sól. Ich źródłem są też tłuste wędliny, kiełbasy i pasztety niskiej jakości.

Wiele osób, które dowiaduje się o chorobie Hashimoto słyszy o konieczności zastosowania diety bezglutenowej lub bezmlecznej. Badania pokazują, iż dieta bezglutenowa może łagodzić objawy choroby, jednak nie jest to regułą. Podobnie w przypadku diety bezmlecznej. Warto też zauważyć, że stosowanie diety eliminacyjnej wiąże się z większym ryzykiem niedoborów wybranych składników odżywczych. Dlatego decyzję o zastosowaniu diety bezglutenowej, bezmlecznej lub bez laktozy warto poprzeć wynikami odpowiednich badań w kierunku celiakii i nietolerancji pokarmowych. Wówczas kluczowym jest zadbanie o jej prawidłowe zbilansowanie. Odpowiednio zbilansowaną dietę pudełkową bezglutenową

Dieta Hashimoto – jadłospis przykładowy

•    Śniadanie: omlet jajeczny z brzoskwiniami i płatkami migdałów 
•    II śniadanie: jogurt naturalny z malinami i orzechami laskowymi
•    Obiad: indyk w sosie pieczarkowym z natką pietruszki podany z kaszą owsianą 
•    Podwieczorek: zupa krem z dyni z pestkami dyni
•    Kolacja: kanapki z domową pastą z łososia wędzonego z zielonym ogórkiem i rukolą
 

Bibliografia:
1.    Luty J., Bryl E.: Choroba Hashimoto – aspekt genetyczny i środowiskowy. Forum Medycyny Rodzinnej 2017, tom 11, nr 1, 1-6.
2.    Pastusiak K., Michałowska J., Bogdański P.: Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017, tom 8, nr 4, 155–160 
3.    Lachowicz K., Stachoń M., Pałkowska-Goździk E., Lange E.: Fizjologiczne aspekty postępowania dietetycznego w chorobie Hashimoto, 2019, 68, 2, 201-214.