Jaka dieta w chorobach autoimmunologicznych będzie najlepsza?

Pytanie o to, jak wyleczyć choroby autoimmunologiczne, wciąż jest jednym z najczęściej zadawanych w medycynie. Z uwagi na mechanizmy mikrobiomu i jego związek z modulowaniem odpowiedzi immunologicznej żywienie w chorobach autoimmunologicznych ma bardzo duże znacznie. Okazuje się, że odpowiednio dobrana do potrzeb, zbilansowana, pełnowartościowa dieta przy chorobach autoimmunologicznych może poprawiać samopoczucie i łagodzić niektóre dolegliwości.

Spis treści:

1. Wpływ diety na leczenie chorób autoimmunologicznych
2. Jaką dietę wybrać przy chorobach autoimmunologicznych?
   • Dieta w chorobach autoimmunologicznych – czy protokół autoimmunologiczny to idealne rozwiązanie?
   • Kawa a choroby autoimmunologiczne
   • Czosnek a choroby autoimmunologiczne
   • Pomidory a choroby autoimmunologiczne
   • Nabiał a choroby autoimmunologiczne
3. Dieta w chorobach autoimmunologicznych – czego nie jeść?
4. Dieta w chorobach autoimmunologicznych – przepisy

Wpływ diety na leczenie chorób autoimmunologicznych

Przyczyna wielu chorób autoimmunologicznych nie jest do końca poznana. Zazwyczaj podejrzewa się wpływ kilku czynników, wśród których wymieniane są:

• predyspozycje genetyczne,
• infekcje,
• uszkodzenia tkanki,
• urazy termiczne,
• urazy fizyczne,
• zaburzenia mikroflory,
• czynniki środowiskowe (stres, niektóre leki, promieniowanie UV, dieta)¹.

Tak złożona etiopatogeneza powoduje trudność w ustaleniu optymalnego leczenia. Przede wszystkim dąży się do leczenia objawowego i jak najdłuższego utrzymania stanu remisji choroby. Wpływ odżywiania w chorobach autoimmunologicznych należy rozpatrywać w kontekście konkretnej jednostki. Wiadomo, iż oddziaływanie pokarmu na układ odpornościowy jest niezwykle istotne w procesie powstawania choroby i w trakcie jej leczenia. Odporność pochodzi z brzucha, a mikrobiom (zbiór genomów wszystkich drobnoustrojów zasiedlających dane środowisko np. skórę, jelita, jamę ustną) jest powiązany z modulowaniem odpowiedzi immunologicznej. Jednak wiele interakcji między dietą a chorobami autoimmunologicznymi pozostaje niezbadanych. Inny wpływ będzie miała dieta przeciwzapalna w przypadku chorób tarczycy np. Hashimoto (może pomóc obniżyć przeciwciała przeciwtarczycowe), a inny wpływ dieta bezglutenowa w przypadku celiakii.

Jaką dietę wybrać przy chorobach autoimmunologicznych?

Na początku warto podkreślić, iż nie da się wyleczyć choroby autoimmunologicznej czy to poprzez dietę, czy stosowanie leków. Należy dążyć do remisji choroby – wyciszenia objawów i poprawy komfortu życia pacjenta. Mówiąc o diecie w chorobach autoimmunologicznych, warto zastanowić się, czym jest dieta. Często mylnie utożsamia się to pojęcie tylko z odchudzaniem i tymczasową zmianą nawyków żywieniowych, a samo słowo ze starogreckiego diaita oznacza „styl życia”. Dieta przy chorobach autoimmunologicznych nie jest zatem chwilowym sposobem żywienia (środkiem do osiągnięcia pewnego celu), ale modelem wyznaczającym zasady codziennego odżywiania i jednym z elementów zdrowego trybu życia.

Zbilansowany jadłospisu, bogaty w niezbędne makroskładniki, źródła witamin D, B, E i C oraz składniki mineralne to tylko jeden z aspektów, o który należy zadbać. Oprócz diety w łagodzeniu objawów chorób pomagają:

• aktywność fizyczna,
• redukcja stresu,
• rezygnacja z używek,
• dobrej jakości sen.

Należy podkreślić, iż nie istnieje konkretna dieta dla osób z chorobami autoimmunizacyjnymi, która sprawdzi się w przypadku każdej choroby. W przypadku celiakii należy bezwzględnie stosować dietę bez glutenu, jednak w przypadku pozostałych chorób autoimmunologicznych raczej nie istnieją jednoznaczne zalecenia. Ważne są indywidualizacja zaleceń i jadłospisu oraz odpowiednia diagnostyka, która pozwoli wykryć ewentualne niedobory i dobrać optymalny plan żywienia czy suplementacji.

W przypadku chorób z autoagresji warto zacząć od wprowadzenia diety przeciwzapalnej i obserwowania reakcji organizmu na dane produkty i posiłki (prowadzić dziennik żywieniowy). Warto dowiedzieć się, czym są antyoksydanty i sięgać po produkty, które są w nie bogate, czyli np. owoce jagodowe, fioletowe, zielone, białe i pomarańczowe warzywa czy orzechy włoskie. Prozdrowotne efekty może przynieść dieta śródziemnomorska.

Sprawdź także: Dieta śródziemnomorska – zasady, produkty zalecane. Zalety diety śródziemnomorskiej i wskazania do jej stosowania

Dieta w chorobach autoimmunologicznych – czy protokół autoimmunologiczny to idealne rozwiązanie?

Sposobem żywienia często zalecanym w przypadku chorób autoimmunologicznych jest protokół autoimmunologiczny, czyli odmiana diety paleo.

Protokół autoimmunologiczny zakłada, by wykluczyć z diety:

• mleko i nabiał,
• jaja,
• warzywa strączkowe, warzywa psiankowate,
• zboża, gluten,
• orzechy i pestki.

Przy protokole autoimmunologicznym zaleca się także nieprzyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofenu, aspiryny), czy inhibitorów pompy protonowej. Dozwolone jest spożywanie pozostałych warzyw, dobrej jakości mięsa, tłuszczów (oliwy z oliwek, masła klarowanego czy oleju kokosowego), produktów fermentowanych (kiszonek, kombuchy) czy niektórych owoców².

Ścisłe stosowanie protokołu autoimmunologicznego niestety oznacza wykluczanie „w ciemno” produktów, które mogą być dobrze tolerowane, co nie zawsze przynosi oczekiwany efekt. Poza tym restrykcyjna dieta jest często trudna do stosowania przez pacjentów, co często zniechęca do podejmowania jakiejkolwiek dietoterapii.

Kawa a choroby autoimmunologiczne

Trudno jednoznacznie odpowiedzieć, czy kawa w chorobach autoimmunologicznych szkodzi, pomaga, czy też nie ma istotnego wpływu. Wszystko zależy od konkretnej choroby i towarzyszących jej dolegliwości. Wiadomo, że picie kawy może redukować ryzyko śmierci z powodu chorób: układu krążenia, cukrzycy typu II, a także raka endometrium i wątroby.

Z badań wynika też, że spożywanie kawy może zwiększać ryzyko rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) i cukrzycy typu 1, ale może chronić przed stwardnieniem rozsianym, pierwotnym stwardniającym zapaleniem dróg żółciowych i wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. W przypadku innych chorób autoimmunologicznych (tocznia rumieniowatego układowego, łuszczycy, pierwotnego żółciowego zapalenia dróg żółciowych i choroby Leśniowskiego-Crohna) nie stwierdzono istotnego związku³.

Czosnek a choroby autoimmunologiczne

Czosnek stanowi źródło przeciwutleniaczy, dlatego z pewnością warto go spożywać w przypadku chorób autoimmunologicznych. Liczne badania wykazały potencjał immunomodulacyjny i immunoterapeutyczny ekstraktu z czosnku, w tym działanie przeciwzapalne i przeciwnowotworowe. Może się jednak okazać, że u niektórych nie będzie on dobrze tolerowany, np. u osób z zespołem drażliwego jelita czy SIBO. Chociaż istnieją wystarczające dowody naukowe na korzystny wpływ czosnku w leczeniu różnych stanów patologicznych na modelach zwierzęcych, badania kliniczne na ludziach są nieliczne i niewyczerpujące⁴.

Pomidory a choroby autoimmunologiczne

Pomidory zalicza się do tzw. warzyw psiankowatych, które zgodnie z zaleceniami protokołu immunologicznego należy z diety wyeliminować. Brakuje jednak badań naukowych, które potwierdzałby te zalecenia, a rezygnując z pomidorów, można zmniejszyć spożycie potasu czy cennego związku, jakim jest likopen.

Nabiał a choroby autoimmunologiczne

Badania naukowe donoszą, że poprawę stanu zdrowia i zmniejszenie objawów zaobserwowano np. w przypadku wykluczenia nabiału przy chorobie Hashimoto. Niestety trudno jednoznacznie stwierdzić, u kogo wykluczenie nabiału przyniesie korzyści⁵. W przypadku chorób z autoagresji zawsze należy dobierać zalecenia indywidualnie.

Sprawdź także: Dieta wątrobowa – zasady i wskazania do stosowania.

Dieta w chorobach autoimmunologicznych – czego nie jeść?

Do produktów niewskazanych w przypadku chorób autoimmunologicznych zaliczyć możemy:

• alkohol – wpływa destrukcyjnie na wiele tkanek i narządów, w tym także na mikroflorę jelit, czyli centrum układu immunologicznego człowieka,
• produkty wysokoprzetworzone,
• słodycze, słone przekąski,
• syntetyczne dodatki do jedzenia, m.in.: konserwanty, niektóre barwniki, wzmacniacze smaku,
• sztuczne słodziki,
• kiepskiej jakości, nieprzebadane suplementy diety.

Dieta w chorobach autoimmunologicznych – przepisy

Nie da się wskazać przepisów diety w chorobach autoimmunologicznych, które sprawdzą się u każdego. Bez wątpienia warto dowiedzieć się, jak przestać jeść słodycze i ograniczyć spożywanie wysokoprzetworzonych produktów, fast foodów oraz słodkich i słonych przekąsek. Aby otrzymać szczegółowe zalecenia, jak powinna wyglądać dieta w chorobie o konkretnym podłożu i przy określonych objawach, warto skorzystać z pomocy wykwalifikowanego dietetyka. Dla osób cierpiących z powodu różnych dolegliwości autoimmunologicznych dobrym pomysłem może okazać się również dieta pudełkowa dopasowana do indywidualnych potrzeb.

Bibliografia:

1. Konieczny S., Lange E., Krusie J., Wpływ diet eliminacyjnych na jakość życia osób z wybranymi chorobami autoimmunologicznymi, Kosmos. Problemy nauk biologicznych, 2019 68 (2).
2. Gałęcka M., Dieta w chorobach autoimmunologicznych, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2017.
3. Sharif K. i wsp., Coffee and autoimmunity: More than a mere hot beverage!, „Autoimmunity Reviews”, 2017 16 (7).
4. Arreola R. i wsp., Immunomodulation and anti-inflammatory effects of garlic compounds, „Journal of Immunology Research”, 2015.
5. Konieczny S., Lange E., Krusie J., Wpływ diet eliminacyjnych na jakość życia osób z wybranymi chorobami autoimmunologicznymi, Kosmos. Problemy nauk biologicznych, 2019 68 (2).